Medikal Cannabis (Tıbbi Kenevir) Türkiye © Copyright 2015-2025
Medikal Cannabis (Tıbbi Kenevir) Türkiye © Copyright 2015-2025
Birleşmiş Milletler Uluslararası Uyuşturucu Kontrol Kurulu (INCB) Ö. Başkanı ve uzun yıllardır üyesi Sayın Prof. Dr. H. Sevil Atasoy’un “Birleşmiş Milletler Uyuşturucu Kontrol Kurulu’nun Hükümetlere Tıbbi Kannabis ve Kannabinoid Programları Hakkındaki Tavsiyeleri” Makalesi Kritiğimiz
TÜRKİYE’S MEDICAL CANNABIS LAW OFFICIALLY PUBLISHED
EXPLORING CANNABIS BUSINESS OPPORTUNITIES IN TÜRKİYE (REVIEW)
The “Regulation on the Cultivation and Control of Cannabis for the Purpose of Producing Active Pharmaceutical Ingredients” was published in the Republic of Türkiye’s Official Gazette on September 13, 2024, No. 32661.
READ THE FULL ARTICLE > MEDIKAL CANNABIS.COM
Medikal Cannabis (Tıbbi Kenevir) Türkiye © Copyright 2015-2025
TIBBİ KENEVİR (MEDİKAL CANNABİS) YASASI: TÜRKİYE’NİN AVRUPA VE ORTADOĞU PAZARINDA
SÖZ SAHİBİ BİR ÜLKE OLMA ŞANSI VAR MI? (YASA VE KOTA DEĞERLENDİRMELERİMİZ)
Güncelleme (!): Cumhurbaşkanlığı “İlaç Etkin Maddesi Üretimi Amaçlı Kenevir Yetiştiriciliği KOTA” kararına dair görüşlerimiz makalenin sonuna Ek’lenmiştir.
Medikal Cannabis Türkiye Olarak Yönetmelik Hakkındaki Görüşlerimiz, Bakanlıklarımıza Sorularımız, Yatırım Fırsatları ve ABD, Kanada Pratiğinde Yaşananlar Çerçevesinde Uyarılarımız:
“İlaç etkin maddesi üretimi amaçlı kenevir yetiştiriciliği ve kontrolüne dair yönetmelik” 13 Eylül 2024 Tarih ve 32661 Sayılı Resmî Gazete’ de Yayımlandı:
Öncelikle; 60 yıldır haksız, bilimsellikten uzak, Türkiye’nin tarihi ve geleneksel görüşleri ile HİÇ uyuşmamış bütünüyle yabancı ülkelerin propaganda ve sloganlarına dayanmış, pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’yi de etkisi altına almış “Kenevir Yasağının” bütünüyle ortadan kaldırılması yolunda atılan bütün olumlu adımları desteklediğimizi belirtmek isteriz.
Medikal Cannabis Türkiye olarak yaklaşık 9 yıldır, onlarca dilekçe, Ek’inde onlarca sayfa Bilgilendirme Notu ile başta Cumhurbaşkanlığı Makamı, Tarım Bakanlığımız (ve ilgili kurumları) olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Üniversitelerimize;
gibi hususlarda bilgi ve görüşlerimizi, yardım önerilerimizi, her başvurumuzda bize danışılacak hususlardan HİÇBİR ÜCRET talep etmeden yanıtlayacağımızın altını çizerek sunduk.
Kenevir (Cannabis) hakkında mevcut hükümetin 60 yıllık tabuları yıkan girişimlerine, statükonun (Bürokratik Oligarşi) bütün karşı koyma ve direnmelerine rağmen, bu son regülasyon çok ciddi ve olumlu bulduğumuz bir gelişmedir.
Ancak, ülkemizde yerli veya yabancı girişimciler bu konuda yatırım yapmaya çağırmadan önce netleşmesi gereken hususlardan bazıları (öncelikli olanları) aşağıda özetlenmiştir.
A. Tıbbi Kenevir Yönetmeliğine Dair Sorularımız: CİMER üzerinden de iletmiş olduğumuz sorularımız (ve bazı endişelerimiz) aşağıdaki gibidir:
A.1. İlaç Etkin Maddesi olarak hangi cannabinoidler yasal? Yetiştirilecek Tıbbî Kenevir (Cannabis) bitkisinin içeriğindeki cannabinoid içeriği ve kabul edilebilir THC: CBD oranı hakkında bir bilgi verilmemiş.
Açıklama: Yani, eskisi gibi “endüstriyel kenevir” ırklarının yetiştirilerek, THC yüzdesinin %0,2 olarak sınırlandırılması devam mı etmektedir? Yoksa, THC’nin etksini sıfırlayan THC:CBD oranı minimumda 1:1 olan veya CBD oranı, THC’ye göre daha yüksek olmakla birlikte, anılan %0,3’ün üstünde THC barındıran genetiklerin ekimi, tohum genetiğinin geliştirilmesi, çoğaltılması yasal mıdır?
A.2. MADDE 5, (2): "İzin alacak firmaların, iş deneyimini gösteren belge"den kasıt nedir? Türkiye'de Tıbbî Kenevir üretimine dair deneyimi olan firmalar var mı, yoksa yurt dışından yurda getirilecek yatırım firmaların sahip olması gereken bir durum mudur?
Açıklama: Türkiye’de “Tıbbi Kenevir” yetiştirme, işleme, geliştirme gibi hususlarda deneyimi olan firma, bu alanda yetişmiş personel varlığına dair açık kaynak veriye ulaşamadığımızdan sorduk.
A.3. MADDE 5, (4): Anılan “Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenecek KOTA” neleri kapsamaktadır?
Açıklama: Yetiştiricilik (bitki sayısı, ekilen alan), geliştirme (tohumluk, klon alma buna bağlı anne bitki saklama, Doku Kültürü metotları ile çoğaltma saklama vb.) ve konsantre ekstraktı gibi alanlarda yatırım yapacak firmalar için, aldıkları ruhsat kapsamında yatırımlarını riske atmayacak bir kapasite güvencesi var mıdır? Yoksa bu rakam her yıl belirlenecek ve girişimcilerin olası kota azaltma riski ile karşılaşabileceği anlamına mı gelmektedir? Üretimini ihraca yönelik yaptığı takdirde buna dair bir kota veya sürekli ruhsat yenilenmesi gerekecek mi?
A.4.1 MADDE 14: "Beşeri Tıbbi Ürünler İmalathaneleri Yönetmeliği"ne atıfla;
Ekimi, geliştirilmesi, kuru bitki veya ekstrakt konsantrasyonu (son ürün) için;
• Yetiştirme teknikleri,
• Kullanılması düşünülen gübre ve zirai ilaçların içeriği,
• "Son ürünlerin" kimyasal analizi, gübre veya ilaç kalıntılarının kabul edilirlik limiti,
gibi hususlara dair standartlar belirtilmemiştir. Bu hususlarda kabul edilebilir “EN YÜKSEK KALİTE STANDARDI” olarak alınacak kaynak (regülasyon) nedir?
A.4.2 İlaç Hammaddesi üretmek maksadı ile YÜKSEK CANNABINOID içeren kabul edilmiş genetik ırk, tohum türü var mıdır? Bunların ithaline dair hususlar ve sınırlamalar nelerdir?
A.4.3. Bakanlıklarımıza ve ilgili kurumlarınıza yaptığımız yazışmalarda ısrarla belirttiğimiz üzere "yerli kenevir ırkının (Landrace) korunması" kapsamında; ithal edilecek ve ekimi yapılacak yabancı menşeili kenevir ırklarının 40km'lik bir dairesel alanda yerli kenevir ırklarına (hatta yakın mesafelerde ekim yapacak firmaların kendi ürettiği veya ithal ırklara bile bozuşma yapacak) bulaşmaların önüne geçmek için ne gibi önlemler alınmıştır?
A.4.4. “Tıbbi Kenevir”in (medikal cannabis) kabul edilebilir en yüksek standartta üretilebilmesi için; Topraksız (Hydrophonic, Aerophonic, Coco) veya Topraklı, Toprak Yaşam Ağı (Living Soil Food Web), KNF, JADAM gibi tekniklerle yetiştirme üzerine uzman (master grower), bitki zararlıları ile mücadele uzmanları (İntegrated Pest Management), cannabis bitki genetiği üzerine araştırmacılar, tohum geliştiricileri, tohum, klon, doku kültürü ile çoğaltmada uzman ihtiyacının karşılanması nasıl planlanmakladır?
A.4.5. “Türkiye’nin Tıbbi Kenevir Ekonomisi için belirlenmiş hedefler var mıdır? Örneğin 2030’a kadar global pazarda hangi sıralamaya erişilmek, yaklaşık kaç milyar liralık bir Pazar payına sahip olmak hedefleniyor gibi. Böyle bir planlama yapılmışsa, hangi devlet mekanizmalarımız bu konuya tahsis edilmiştir?” (Bize iletilmiş sorulardan)
B. ORTADOĞU, AVRUPA VE KUZEY ÜLKELERİ COĞRAFYASINDA TIBBİ KENEVİR ÜRETİMİNDE ETKİLİ BİR MERKEZ OLABİLECEK TÜRKİYE’DE YATIRIM FIRSATLARINA DAİR BAZI ÖRNEKLER:
Yukarıda Bakanlıklarımızın açıklık getirmesini istediğimiz sorular CİMER üzerinden de arz olunmuştur.
Cevapların gelmesini beklerken, “Tıbbi Kenevir” ekimi, geliştirilmesi önündeki bürokratik engellerin tamamen ortadan kalkması halinde yerli ve yabancı yatırımcıların önündeki fırsatların bazılarını listeleyerek, ilgilenecek yatırımcılara ip uçlarının yanı sıra, uyarılarımızı da not düşmüş olalım.
C. TIBBİ KENEVİR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ AVANTAJLARI, DEZAVANTAJLARI:
Aşağıda Google uydu haritasında sarı olarak vurgulanmış bölgelerde görüleceği üzere; Dünya’da yüksek kalitede cannabis yetiştiren coğrafi kuşakta olan Türkiye, California, Colorado, İspanya, Fas hatta Afganistan’dan daha avantajlı bir ülke konumundadır.
Bu avantajların en başında uzun ve güneşli günlerin yanı sıra, kışın ihtiyaç duyulan ılıman sıcaklıklara sahip şehirlerin fazlalığını sayabiliriz.
(Kaynak: https://www.mgm.gov.tr/kurumici/turkiye-guneslenme-suresi.aspx )
Köppen Türkiye Sınıflandırma Haritası:
(Kaynak: https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx )
Dezavantajları ise; Tarım Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel müdürlüğü 2018 tarihli “Türkiye topraklarının bazı verimlilik ve organik karbon içeriğinin coğrafi veri tabanının oluşturulması” (PDF) raporunda detaylandırdığı gibidir:
a) “Türkiye geneline baktığımızda, Türkiye topraklarının organik madde kapsamının genelde az olduğu”
| Alan (Hektar) | % | |
|---|---|---|
| Çok az | 14216623.774 | 18.040 |
| Az | 55572605.257 | 70.519 |
| Orta | 7703539.206 | 9.775 |
| İyi | 437678.010 | 0.555 |
| Yüksek | 5.788 | 0.000 |
| Göller | 874351.846 | 1.110 |
| Toplam | 78804803.881 | 100.000 |
(*) Türkiye Topraklarının organik karbon % dağılımı tablosu
b) Türkiye topraklarında inorganik fosforun fazlalığı, organik fosfor emiliminin azlığı (fosfor fiksasyonu) sorunu,
c) Türkiye topraklarının büyük bölümünün kireç (CaCo3) düzeyi yüksektir.
d) “Potasyum açısından eksiklik değil fazlalığı söz konusundur. Topraktaki mevcut toplam potasyumun %90-98’i alınamaz haldeyken %1-10’u yavaş alınabilir halde ANCAK %0.1 – 2’si ise kolaylıkla alınabilir halde bulunmaktadır.”
e) Türkiye topraklarında Organik Madde içeriğinin az olması:
Türkiye Topraklarının Organik Madde Haritası:
(Kaynak: Tarım Orman Bakanlığı, 2018: Türkiye topraklarının bazı verimlilik ve organik karbon içeriğinin coğrafi veri tabanının oluşturulması)
GÖRECE İYİ HABER İSE: Endüstriyel kenevir ekimi için söyleyemesek de, tıbbi kenevir yetiştiriciliğinde (ABD örneği) ticari yetiştiriciler, önceden tarım amacıyla kullanılmış topraklar üzerinde üretim yapmayı tercih etmezler. Çünkü tıbbi kenevir oldukça ciddi regülasyonlarla; içerik, kalıntı ve bulaşık bakımından ciddi testlere tabi tutulan bir ürün olduğundan, seçtikleri genetiğin karakteristiğine en uygun toprak karışımını kendileri hazırlamayı, içine her besini, katkıyı, ilacı ölçülü kullanırken, düzenli toprak analizlerle eksiklikleri, fazlalıklarına göre uygulama yapmayı tercih ederler.
Bu durumda tarım alanı vasfı taşımayan yerler daha avantajlı bile sayılır.
D. “KAPALI VE İKLİMLENDİRME ÖZELLİĞİNE SAHİP TESİSLERDE YAPILIR.” KARARI
Türkiye’de arazisi olan sıradan çiftçilerin yetiştiriciliğe yeltenmesi oldukça zor görünüyor. Çiftçilerimizin böyle bir tesis kurmak için yeterli yatırım kaynaklarına ulaşsa bile bu tesisin profesyonellerce işletilmesi sıfırdan başlayanlar için gereken personelin bulunması, eğitimi, üretim ve pazarlama düzenin kurulması ciddi bir zaman ve kaynak gerektirir. Tesisin inşası için gereken harcamalara girmeden sadece üretim kalemlerine birkaç örnek vermek fikir vermesi açısından yeterli olur kanaatindeyiz.
D.1. Kabaca Elektrik Gideri Hesabı:
Suni ışık lambaları, balastları, iklimlendirme cihazları, vesair detaylara girmeden;
1 kilo kuru kenevir çiçeği hasadı için (yapraksız, çöpsüz) toplamda yaklaşık 5,000 kilowatt/saat elektrik harcamanız gerekir. Bu güncel olarak Türkiye’de kaç paraya tekabül eder güncel kw/h fiyatı ile çarparak hesaplayabilirsiniz.
(Yüksek verimli ırklardan elde edilmiş 1 kilo kuru tıbbi kenevirden yaklaşık %10 max %25 civarında ekstrakt elde edilir)
D.2. Diğer Yetiştirme Aparatları ve Besin girdileri:
Işık sistemleri (yetiştirme için özel lambalar, balastlar, soğutma sistemleri), Havalandırma (iklimlendirme) sistemleri, CO2 ekipmanları, toprak, coco, Hydro veya aero yetiştirme sistemleri, bileşenleri, besin (gübre), katkı ve ilaçlama ürünlerinin neredeyse tamamı ithal malzemelerdir. Yerli çiftçinin bu girdilerle baş edebilmesi ve dış pazarla rekabet edebilmesi iyi hesaplanmalıdır.
Bu durumda yukarıdaki şartları yerine getirebilecekler ANCAK hali hazırda güçlü sermayesi olan ve yetiştirme, geliştirme personelinin neredeyse tamamını yurt dışından getirebilecek alt yapıya sahip firmalar düşünülerek alınmış kararlar gibi görünüyor.
Elektrik fiyatı, yetiştirme malzemeleri, gübre ve ilaç gibi giderlerin toplamında daha ucuza mal edebilecek ülkelerle çevriliyken, bu kısıtlamanın gerçek hayatta sürdürülebilirliği tartışılır. ENİ SONU açık alanda, serada ekime izin verilmek zorunda kalınır. İşte o zaman Türkiye’nin coğrafi avantajları kullanılabilir.
E. TÜRKİYE’DE TIBBİ KENEVİR YETİŞTİRME, EKSTRAKT, İÇ-DIŞ PAZAR İÇİN YATIRIM FIRSATLARINA DAİR KALEMLER
Gelişmiş ülkelerdeki üst kalitede, maksimum performansta kenevir üretebilmek için gereken bütün malzemeler ve besinlerin hemen HEPSİ Türkiye’de satılmaktadır. ANCAK bunların neredeyse tamamına yakını ithal malzemeler ve ürünlerdir.
Türkiye’de Tıbbi veya Endüstriyel Kenevirin gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, yüksek performansta, maksimum verimde üretimi ve hasadı yapılabilmesi için gerekli olan kalemleri biz aşağıya sıralayalım. İşten, paradan, girişimcilikten anlayan iş insanlarının önüne düşerse belki zihinlerinde bir ışık parıldar. İşin o kısmı bizim bildiğimiz şey(ler) değil.
E.1. Genetik Geliştirme, Tohum Üretimi:
Tıbbi Kenevir yetiştirmeye girişecekler, tohum ve genetik yönünden dışarıya bağımlı kalamazlar. Düz mantıkla tohumu at, bir kısım dişiyi tohumlanmaya bırak, buradan elde edeceğin tohumlarla bir sonraki sezonun ekimini yap mantığı Tıbbi Kenevirde verimli bir tercih olmaz.
a) Kendi geliştirdiğiniz genetikte bile, EN FAZLA cannabinoidi üreten, EN GÜÇLÜ fenotiplerin tespit edilmesi, bu genetiklerin stabil hale getirilmesi ve çoğaltılması kendi başına bir uzmanlık alanıdır.
b) Tohumda (genetikte) dışa bağımlı olmak demek, size satılan tohumun kalitesi, o tohumun ne kadar stabil olduğu ne kadar bulaşıksız (viroidler, genetik kusurlar vs) olduğu ile kumar oynamaktır. Bu kusurlardan bir tanesinin varlığı bile tüm ekimi (sezonu) tamamen başarısız hale getirebilir.
c) Bütün dünyaya genetiğinizi ihraç eden tohum üreticileri olabilirsiniz. Başarılı, verimli kenevir genetiklerin tohumları TANESİ $10 dolara internet üzerinden uzun yıllardır satılmaktadır.
SONUÇ: Klonlama, doku kültürü, dişileştirilmiş tohum üretimine girilmesi kaçınılmaz bir süreçtir.
E.2. Klon, Doku Kültürü ile çoğaltma (fidecilik)
Özellikle kısıtlı (dar) kapalı alan yetiştirme imkânı olan tesisler, yetiştirme alanlarının bir kısmını; fenotip avı, dişi yakalama veya hali hazırda dişi çiçekleri filizlendirme, gelişme evresine kadar yetiştirmeye ayırmak için uygun olmayabilir.
Bu durumda:
a) Bu tip firmalara VEYA kendinize; yetiştirme ve çiçeklenme alanlarınızı HİÇ boş bırakmayacak şekilde sağlıklı klonlar, beğendiğiniz genetiğin HER TÜRLÜ hastalıklardan (viroid), zararlılardan (pest), bulaşıklardan arındırılmış kopyaları olan “Doku Kültürü” ile çoğaltılmış hazır fide üretimi başlı başına bir iş koludur.
b) Bunun için tesisler kurulabilir, klonlama ekipmanları, hormonları, laboratuvar sistemleri için hem yetişmiş elemanlar hem malzemeler için ithalata güvenemezsiniz.
c) Her türlü filizlendirme ekipmanları, tohumluk, klon domeları, ph, ppm/EC ölçerler ve sayısız yan ürün bu alanda ihtiyaç listelerinin olmazsa olmazlarıdır.
E.3. Yetiştirme Teknikleri
Tıbbi Kenevir yetiştirmek için kuracağınız tesiste (veya tarlada) öncelikle hangi yöntemle yetiştirme yapacağınız önemlidir. Topraklı, coco coir, hidroponik, aeroponik ya da aquaponik yöntemlerden hangisini seçerseniz seçin, bu alanlarda uzmanlık, bunlara ait ekipmanlar, sürdürülebilir (her zaman aynı kalitede ve verimde) bir sistem için geliştirme ve çiçeklenmeye kadarki bütün girdileriniz için size özel bir düzen kurmanız gerekir. Yani tohumu at toprağa, suya, havaya ver gübresini mantığı tıbbi kenevirde pek bir işe yaramaz (son ürününüz belki ölmemiştir ama kuvvetle muhtemel olmamıştır da). Endüstriyel kenevirde BİLE sadece lifinden faydalanmak istiyorsanız, geniş bir alanda anam-babam usülü eker, verdiğiniz kadarını biçersiniz. Tohum ve CBD üretmek istediğinizde, bu bitkiden maksimum performansı alabileceğiniz yetiştirme tekniklerini bilme ve uygulamayı öğrenmek kaçınılmaz olur.
Topraklı ekimlerde, yine kendi içinde ayrılan metotlardan hangisi ile ilerleyeceğinize bağlı olarak, örneğin; saksılı ekimler ise, her seferinde bu saksılardaki toprak karışımının, (hasat öncesi besin birikiminden) arındırılması, sonrasında yeniden kullanılacaksa tekrar karışımın yenilenerek veya desteklenerek hazır hale getirilmesi gibi hususlar bilinmelidir.
Bunlarla uğraşılmak istenmediği için cannabise özel hazır toprak karışımları (super soil) üreten firmalar çoğalacaktır. Bunların çoğunun beş para etmediği, güvenilemeyeceği ve diğer riskler sebebiyle ANCAK ciddi yatırımlar, bilgi ve tecrübeyi işin içine katan, ürünleri her türlü teste açık firmalar ayakta kalacaktır. Yani, ilk başta piyasayı kaplayacak bezirganlar hızla yaftalanacağından sektörde varlığını sürdürmekte zorlanacaktır.
Medikal Cannabis Türkiye olarak, sürdürülebilir, en sağlıklı ve organik metodlar olarak gördüğümüz, her alanda desteklediğimiz; Sürümsüz (No-Till), Yaşayan Toprak Besin Ağı (Living Soil Food Web), JADAM ve/veya KNF (Korean Natural Farming) tekniklerinin biri veya birden fazlasını etkin uygulamada uzmanlık geliştirmiş olan usta yetiştiricilerin üreteceği toprak, gübre, ilaçlar sürdürülebilir etkin tarımın tek istikamet olarak görünüyor. Bu dediğimiz sadece Türkiye için değil bütün dünya tarımının gidişatı için geçerlidir.
Topraklı, Coco, Hydroponik, aeroponik, aquaponik teknikler için gereken tesislerin kurulması, ekipmanlar, otomatik sulama, spreyleme ve bunlar için özel besinler, ilaçlar gibi iş kolları cannabis yetiştirme operasyonunun en önemli parçalarıdır.
E.4. GÜBRELER, KATKILAR, İLAÇLAR:
Tıbbi Kenevir için cannabinoid, flavonoid, terpenoid ve yüksek hasat verimi için genetiklerin bütün karakteristiğini ortaya çıkartarak yetiştirilmesi ve sağlıklı büyümeleri için, (ekseri Cannabis bitkisi için optimize edilmiş); makro, mikro besinler, enzimler, vitaminler, mineraller, ph düzenleyiciler, besin hesaplayıcılar, canlı organizmalar, mantarlar gibi pek çok değişik besine, katkıya, ilaca ihtiyaç duyulur.
Bütün dünyada bilinen, bu konuda oldukça uzun süre uzmanlığa sahip olmuş markaların hemen hepsi Türkiye’de hali hazırda piyasada satılmaktadır. Yatırımcılar bu kadar pahalı gübre ve katkı malzemelerini SÜREKLİ tedarik etmek ya da buna yerli muadili çözümler bulmak zorundadır.
E.5. AYDINLATMA, İKLİMLENDİRME EKİPMANLARI:
Tıbbi kenevir yetiştirmenin kaçınılmaz maaliyet kalemlerinden bazıları aşağıdaki gibidir;
Kapalı alanlarda (indoor) suni ışıkla yetiştirme yapmak için, cannabis için geliştirilip optimize edilmiş aydınlatma cihazları (LED, HID, Floresan gibi), balastlar, yansıtıcıların yanı sıra ışık zamanlayıcıları, soğutma/ısıtma sistemleri, sıcaklığı ve nemi (gelişme döneminde ayrı, çiçeklenme döneminde ayrı) optimum seviyede tutabilmek için gereken iklimlendirme, havalandırma cihazları, filtreler, fanlar, CO2 jeneratörleri, sensörleri vs. vs. uzun bir liste söz konusudur.
E.6. SULAMA, İLAÇLAMA, KOMPOST, ÇAY HAZIRLAMA MEKANİZMALARI:
Su cannabis için EN önemli kalemlerden biridir. Suyun kalitesi yetiştirme tekniğinin ne olduğunu önemsiz kılar. O yüzden tıbbi kenevir yetiştiricileri kireçli, klorlu su kullanmaktan kaçınırlar. Onun yerine R/O veya başka metodlarla çeşitli filtrasyon, havalandırmadan geçirilmiş sular kullanırlar.
Aeroponik, aquaponik, hydroponik, damlama yöntemi, otomasyon, topraktaki neme göre açılan sistemler (blumat), vortex kompost çay hazırlama sistemleri, pompalar, sisleme mekanizmaları gibi pek çok hayati ihtiyaç bu başlığın altına girer.
E.7. ZARARLI VE HASTALIKLARLA MÜCADELE
Entegre Zararlı Yönetimi (Integrated Pest Management), pestisitler (organik veya sentetik), fungisitler, yararlı böcekler, biyolojik kontrol ajanları, ekipmanları vs. IPM kendi başına bir uzmanlık alanı ve büyük ölçekte tıbbi kenevir yetiştirmeye kalkacak her tesiste, faaliyetin büyüklüğüne göre bu cannabis için yetişmiş uzmanlardan bulunması hayatidir. Bu uzmanların, regülasyonların ön gördüğü temizlikte ürüne ulaşılması için zararlılarla mücadele protokolleri belirleyip uygulaması beklenir.
Profesyonel firmalar oluşturup birden fazla tesisle ilgilenilebileceği gibi, kendi içerisinde kalıcı (her gün takibi yapan) uzmanlar da tercih edilebilir.
Canlı fungusit, pestisit mücadele biçimleri seçildiğinde bunların yetiştirilmesi, tüm Türkiye (ve hatta komşu coğrafyaya) ihracı mümkündür.
E.8. HASAT, HASAT SONRASI: KURUTMA ODALARI, KONSANTRE EKSTRAKT TESİSLERİ, SAKLAMA KASALARI:
Hasat için ihtiyaç duyulan makaslar, kesiciler, büyüteçler, mikroskop, mekanik veya otomatik yaprak budayıcılar, kurutma rafları, ısı-nem kontrollü kurutma odaları, dondurarak kurutma odaları (fresh frozen) kürleme kapları, vakum sistemleri, cannabinoid ekstraktı (ethanol, CO2, hidrokarbon, su, rosin press gibi metodlarla) için gereken makineler, aparatlar, paketleme, etiketleme, cannabinoid, terpene, flavonoid, bulaşık, kalıntı analizleri için sistemleri, güvenli saklama alanları, güvenlik ekipmanları vs. vs. Her bir kalem büyük boyutlara erişecek iş kolları demektir.
F. TIBBİ KENEVİR YETİŞTİRMEDE TOPRAK İÇERİĞİ (SADECE FİKİR VERMESİ AÇISINDAN)
| Bileşen | % Toplam Toprak Karışımı |
|---|---|
| Fosfor (P2O5) | %0.01 - 0.02 |
| Elektriksel İletkenlik (EC) | 0.2 - 1.5 dS/m |
| Kalsiyum Karbonat (CaCO3) | %1.0 - 1.5 |
| Potasyum (K2O) | %0.09 - 0.15 |
| Azot (N) | %0.10 - 0.15 |
| Magnezyum (Mg) | %0.0025 - 0.0035 |
| Kükürt (S) | %0.0025 - 0.004 |
| Demir (Fe) | %0.001 - 0.003 |
| Bakır (Cu) | %0.000025 - 0.000075 |
| Çinko (Zn) | %0.00005 - 0.0001 |
| Bor (B) | %0.00001 - 0.00005 |
| Manganez (Mn) | %0.00005 - 0.0001 |
| Molibden (Mo) | %0.000005 - 0.00001 |
| Karbon (C) | %1 - 2 |
| Organik Madde (OM) | %3 - 5 |
| Kompost | %5 - 10 |
| Biochar | %1 - 5 |
| Mikrobiyal İnokulantlar | Gerektiği kadar |
| Kelp | %0.1 - 0.2 |
| Kaya Tozu (Bazalt/Granit) | %0.5 - 1 |
| Humik Asit | %0.05 - 0.1 |
| Balık gübresi/ Balık Hidrolizatı | %0.1 - 0.2 |
| Kabuklu Deniz Ürünleri Tozu | %0.05 - 0.1 |
| Toprakta aktif solucanlar | Gerektiği kadar |
| Örtü Bitkileri (Cover Crops) | Gerektiği kadar |
| Eşlik Bitkiler (Companion Plants) | Gerektiği kadar |
| Polenleyici Cezbeden Bitkiler | Gerektiği kadar |
| Zararlı Defeden Bitkiler | Gerektiği kadar |
G. TIBBİ KENEVİR YETİŞTİRMEK AMACIYLA YATIRIM YAPMAYI DÜŞÜNENLERE UYARILAR:
Sağda solda dünya yasal cannabis pazarının milyarlarca dolarlık hacmine dair haberleri okuduktan ve ülkemizde de nihayet bu pazara girmek için ciddi adımlar atılmaya başladıktan sonra; doğru ortamı (tarlası), tesisi (yetiştirme için uygun binalar), yeterli sermayesi olan yatırımcıların hızla büyüyecek pastadan pay almak için en uygun zaman olduğunu söylemek yanlış yönlendirme olmaz.
60 yıllık anlamsız, bütünüyle politik yasağın yavaş yavaş kalkmaya başladığı coğrafyamızda, yasal “Tıbbi Kenevir” üretimi için hemen her kalemde yerli ve yabancı yatırımcıya ihtiyaç duyacaktır.
Sesi yüksek çıkan ilk gurubun; rakamlarla oynayan, tercümeleri kasıtlı eksik ya da tam tersi abartılı çeviren, isimlerinin önüne bolca unvan alan fırsatçılar olacağını (hali hazırda bütün haber mecralarını doldurmuşlardır bile) söylemek için “uzman” olmaya gerek yok.
Kenevir yasallaşmasının ardından, sermayesini kapan, tarlası olan, tesisi olan, yoksa kiralayan, zengin veya değil, ama yüksek miktarda kredi çekebilenlerin ilk senelerinde hayaller çöpüne atılmaları yüksek ihtimalli bir risktir. Başta ABD olmak üzere Kanada gibi büyük yatırımcılardan her yıl daha büyük isimler bu listeye eklenmektedir.
Bu uyarılar kısmını kimseyi korkutmak, caydırmak amacıyla eklemiyoruz. TAM TERSİ, girişimci ve yatırımcılarımızın önlerinde, gelişmiş ülkelerdeki yatırımcıların yaşadıklarından doğru dersleri çıkartarak, büyük kayıplar yaşamamalarına yardımcı olmak isteriz.
Yönetim kadronuzdaki uzmanlarınız size doğru bir planlama yaptığına güvenecekseniz, en baştan DOĞRU ekibi nasıl, neye göre kuracaksınız, cannabis bilgi birikiminiz nedir? Kimler “Baş Yetiştirici”dir (Master Grower), IPM uzmanıdır? Nelerden feragat etmezseniz yolda telef olanlar temizlendiğinde siz sağlam bir şekilde ayakta kalmaya devam edersiniz? Cevaplanması gereken pek çok soru.
Biz bazılarını burada sıralayalım;
a) Devletin bütün tıbbi kenevir ürünlerinin kalitesini, gübre, ilaç bulaşık, kalıntı durumunu, gelişmiş ülkelerdeki gibi; yasaklı veya limitleri belli kimyasalların varlığının test edilmesine yönelik regülasyon yasalarının çıkartılması önceliğiniz olmalı:
Eğer üreteceğiniz ilaç hammaddesi konsantreler veya çiçekler, hedeflediğiniz pazarın ön gördüğü şekilde yüksek kalitede olmazsa, testlerden geçemezse büyük zorluklarla kurmuş olduğunuz işletmenizin ürünleri BİR ANDA KARA LİSTEYE düşecektir. Daha fenası, ülke ürünleri olarak da kara listeye düşüldüğünde büyük zorluklarla inşa edilmiş markanız, kazanılmış pazar payı bir anda dibe vurma riskiyle karşı kaşıya kalacaktır.
Gereken yasal düzenlemeler geciktikçe, kısa vadeli kazanımlar peşine düşmüş üreticilerin vereceği zarar çok ağır izler bırakabilir. Milyonlar harcanarak inşa edilmiş tesisler, ticari markanız, hatta yetiştirici kadronuz bile internette itibar kıyımına uğrayacaktır.
Dünyada tükettikleri ilacın içeriği hakkında EN BİLİNÇLİ hasta gurubu “tıbbi kenevir” kullanıcılarıdır. Sayısız internet kaynağında, forumlarda, canlı sohbet odalarında, sosyal mecrada birbirleri ile sürekli iletişim ve dayanışma halindedirler. Tıbbi kenevir kullanıcısı hastalar, içeriğinden emin olduğu cannabinoid ürünler varken, kara pazar ürünlerinin muadili bir kategoriye düşmüş ürününüze yanaşmama eğilimindedir.
En baştan, EN kaliteli ürünlerle rekabeti hedefleyerek yola çıktığınızda ise, bu gayretlerinizin, piyasayı dolduran, “yılan yağı” bezirganlarının rahat at koşturması sebebiyle lekelenmesini, zarar görmesini istemezsiniz. Tam tersine son ürününüzün BAĞIMSIZ ve sıkı denetlenen test merkezleri tarafından onaylanmış ürün analizlerinin etiketinizin üstünde gururla göstermek istersiniz.
b) Regülasyonlardaki belirsizlik, yasa koyucuların cannabis konularındaki bilgi ve tecrübe eksikliği, deneme-yanılma ekonomisine kurban gidebilecek yatırım riskleri, ABD, Kanada yasal kenevir pazarından çıkartılacak dersler:
Yasal Cannabis sektöründe ciddi pek çok üretici marka iflas yolunu seçmektedir. Burada detaylandırılamayacak kadar uzun meselelerin özeti;
• Yasal kenevir düzenlemelerini hazırlayan yasa koyucuların, üretim ve kalite standartlarını doğru bir yönde olumlu etkilerken, anlamsız düzenlemeler, “bürokratik oligarşi” ve en önemlisi yüksek vergi sebebiyle, kaş yapayım derken göz çıkarmışlardır. Zira, izinlendirme, ruhsat, vergi girdileri gibi kalemler yüksek tutulduğunda kara pazarın hakimiyetini güçlendirerek artmasına yol açmaktadır.
• Çünkü tıbbi kenevir kalitesine yükselen kara pazar ürünleri; ağır regülasyon, ağır vergiler, ruhsat masrafları olmadığından, fiyat olarak çok daha ucuz kalarak piyasaya hâkim olmaktadır.
• Son üründe; kalite, potansiyel ve içerik TEST regülasyonuna EVET ama anormal talepler, maliyetleri artıran ruhsatlandırma, vergi ve düzenlemeler titizlikle hesaplanarak dengeli bir yasal alt yapı oluşana kadar büyük sermayelerle yatırıma girişmek yüksek riskler taşımaktadır.
c) Türkiye’de tıbbi kenevir üzerine tecrübeli “Baş Yetiştirci” (master grower) neredeyse yok gibidir. Yurt dışında, cannabis üzerine üniversitelerden mezun olmuş, sertifikalı çocuklar BİLE “usta yetiştirici” sayılmamaktadır:
Eskiden elit yetiştirici ustaların “master grower” olarak anılması için; kabaca en azından 100 döngü (cycle), tohumdan (klondan) hasada, her seferinde onlarca kenevir bitkisi yetiştirmesi görece ustalık için ölçü kabul edilirdi. Tabi bu döngülere ulaşması onu başarılı bir “Baş Yetiştirici” yapmaya yetmez. Bunun altını çizelim.
Her bir döngü 1-2 hafta çimlendirme veya klonsa köklendirme, 4-6 hafta geliştirme (vegetation), 8-13 hafta çiçeklenme süreci demektir. Örneğin 5 çiçeklenme alanlı bir tesiste, her bir odasında yüzlerce binlerce çiçekle yaptığı veya birden fazla tesisi yöneterek döngü tecrübesini artırarak geçen yıllardan bahsediyoruz.
Kenevir yetiştirmenin 60 yıldır yasaklı olduğu ülkemizde, üniversitelerimizdeki çocuklarımız, böylesine büyük operasyonların altından kalkabilecek teorik potansiyele sahip olsalar da, pratik tecrübeden yoksundur.
Bunun en net fotoğrafını ülkemizden verelim:
İsmini burada zikredip rencide etmemeyi tercih ettiğimiz “İsmi Lazım Değil Kenevir Firması AŞ” ile “İsmi Lazım Değil Devlet Üniversitemiz”deki akademisyen hocalarımızla iş birliği ile ONBİNLERCE Tohum filizlendirmiş, profesörlerimizin gözetimine ve üniversite desteğine rağmen, yurtdışından getirilen “uzmanlara” bakımları yaptırılmış çiçeklerin Ağustos sonu eriştiği hal aşağıdaki gibi olmuştur:
Çiçekler, sebenini bilmediğimiz nedenlerden ötürü, bu evreden sonra Jandarma eşliğinde imha edilmiştir.
Aşağıda ise aynı mevsim aralığında erişmesi gereken ortalama cüsseye dair bir örnek bırakalım (Ağustos sonu):
Burada üniversitemizi veya kenevir firmasını o kadar hırpalamamak lazım. Kenevir dünyası böyle başarısızlıklardan geçerek bugünkü devasa çiçek cüsselerine erişecek bilgiye ve tecrübelere ulaştı. Burada sorulması gereken soru: bu tecrübeyi kazanacak zamana, sabra ve sermayeye vs. sahip misiniz?
d) Sadece “Baş Yetiştirici”nin (master grower) yıllık geliri 100-300,000 $ ise onları türkiye’de tesisinizin başına geçmeye nasıl ikna edeceksiniz? Türkiye’de “underground” yetiştiricileri (satış yapmamış) hapisten çıkartma gibi yapıcı bir fikir öne sürsek (Brain Storming).
“Baş Yetiştirici” kuracağınız tesisin kalbidir. Eskiden, her bir seferinde onlarca bitkiyi EN AZ 100 döngü (cycle) tohumdan hasada yetiştirmiş, topraklı, hydro, aero gibi tekniklerin hemen hepsini çok iyi bilen, farklı genetiklerle tecrübesi olmuş kişilere “şef (master) yetiştirici” dendiğini yukarıda zikretmiştik.
Peki tohumdan hasada 1 döngü neleri kapsar?
Her genetik ve teknik ufak tefek zaman farklılıkları yaratsa da kaba bir takvimle süreç şu şekilde işler.
• Tohum (klon) filizlendirme 1-2 hafta (16-24 saat ışık)
• Gelişme (vegetation) süreci: 4-6 hafta (16- 24 saat ışık)
• Çiçeklenme (ve hasat) süreci: 8-13+ hafta, 12 saat ışık 12 saat karanlık. (kimi Sativa ırkların çiçeklenme tamamlanma süresi 16 haftaya uzayabilir).
• Birde otomatik denilen Ruderalis kırması ırklar, ışık süresinden bağımsız olarak kendiliğinden çiçeklenmeye girerler. Yani 12 saat karanlık, aydınlık ayarlamasına ihtiyaç duymazlar. Bunların tohumdan hasada süresi modern otomatik genetiklerde çok fazla değişiklik gösterir.
“Baş Yetiştirici”, cannabis bitkisini tohumdan, klondan hasada kadar olan bütün evreleri üzerinde; bitkinin ihtiyacını, sorunlarını anında (semptomlar çiçeğe zarar vermeden veya verimini etkilemeden günler önce) tespit edebilen, emareleri okuyarak önleyici müdahaleleri devreye sokan, bütün alt birim çalışanlarına iş bölümü yapan, onların işlerini AN BE AN takip eden, bütün işlerin kusursuz, aksamadan ilerlemesi için gereken protokollleri hazırlayan, bunların her bir evresinin mükemmel şekilde kayıtlarının tutulmasını sağlayan, bu verileri takip eden ve gerektiğinde güncellemeler yaparak en üst kalitede verimin alınmasını sağlayan orkestra şefidir.
“Baş Yetiştirici”, sıradan (endüstriyel) bir bal üreticisi değildir. O EN İYİ, EN MÜKEMMEL arayışında obsesif düzeyde cannabis bitkisiyle arasında profesyonellikten daha fazla bir bağ olan kişidir.
Türkiye’de bu seviyelerde yetişmiş “YASAL” usta sayısı yok denecek kadar az olduğunu biliyoruz (sektörden). Dünya’nın dört bir tarafında Türkçe konuşan yetiştiricilere verdiğimiz eğitimden performanslarına tanık olduğumuz (yeteneklerinden emin olduğumuz) yetiştiriciler eğer Türkiye dışındalarsa, mevcut yasal düzenlemelere güvenerek ülkeye dönüp bir tesisin başına geçmeye ikna olmaları ya da aynı şekilde eğer Türkiye içindeyseler, kendilerini güvende hissederek öne çıkarlar mı sorusu ciddi bir konudur.
Eğer Türkiye ABD, Kanada, İspanya, İsrail, Hollanda, Almanya örneğinde olduğu gibi, Dünya Sağlık Örgütü, ABD, Kanada Sağlık Bakanlıklarının ikrar ettiği gibi, cannabinoidlerin ilaç etkisi, tedaviye katkıları yönünde olumlu kanaat çizgisine dönüyorsa, CANNABİS BİTKİSİNİ SENTETİK İLAÇLARI KULLANMAMAK ADINA, SADECE KENDİ TÜKETİMLERİ İÇİN YETİŞTİRMİŞ HASTALARIN HAPİSHANELERDE CEZALANDIRILMALARI YANLIŞINA ENİ SONU DUR diyeceğine inanıyoruz.
Hali hazırda bu bitkinin ticareti ile ilgisi olmamış AMA yüzlerce kenevir bitkisinin aynı anda bakımını, tohumdan hasat sürecine kadar götürmüş yetiştiriciler, tıbbi kenevir üretimi yapacak tesislerin işleyişinde yasal bir zeminde çalışma ve gelişme fırsatı bulabilir. Yukarıda saydığımız ülkelerde bir zamanlar yeraltı (underground) yetiştiricileri olan usta yetiştiriciler bugün sektörün en önemli ustaları, öncüleri olarak yasal işgücü haline gelmişlerdir.
G.1. Tıbbi Kenevir tesislerinin ihtiyaç duyacağı olmazsa olmaz profesyoneller: (bunların üzerindeki üst düzey yönetici kadrolar firmaların yapısına göre değiştiğinden detaya girilmemiştir)
• “Baş Yetiştirici” (Master Grower): Bütün yetiştirme operasyonunun kalbi
• Alt yetiştirici gurupları: operasyonun büyüklüğüne göre sayıları değişmekle birlikte; tohum (filizlendirme), klonlama, aktarma, gelişim, çiçeklenme, hasat, hasat sonrası gibi bölümlerde çalışan personeller.
• Tesisin havalandırma, otomatik sulama, iklimlendirme, ışıklandırma, güvenlik gibi konulardan sorumlu teknik personel: Sıcaklık, nem ani yükselişi veya düşmesi, ışık düzeninin bozulması, sulama, tahliye, besleme sistemlerinin aksaması, birkaç saat/ gün içerisinde ortamdaki bütün bitkilerin ölmesine, hastalanmasına, sakatlanmasına sebebiyet verebilir.
• Hasat ve hasat sonrası uzmanlar: Kesim, budama, kırpma, kurutma, kürleme, dondurma, cannabinoidlerin ekstrakt metotlarından biriyle konsantrelerinin alınması, test edilmesi, paketlenmesi, saklanması gibi hususları içerir.
G.2. Sık elektrik kesintisi yaşanan, su kalitesi ve pH dengesi çok kötü bölgelerde, “Tıbbi Kenevir” tesisi kurmamaya çalışın:
Kenevir bitkisi mevsimsel bir çiçektir. Suni ışıklandırmalarla kapalı alanlarda yapılan yetiştirmeler, doğadaki gün ışığı süresini taklit ederek bitkileri gelişme ve çiçeklenme dönemlerini kontrol eder. Bu sebeple;
• Uzun süreli ışık kesintileri bitkinin gelişim, çiçeklenme düzenini olumsuz etkiler.
• Bitkiyi strese sokarak veriminde azalmaya, hermafrodite dönmeye veya ani ölümlere kadar götürebilir.
Suyun kalitesi hayati bir konudur. Ağır metaller, zirai atıklar, klor, ilaç vs. ile kirlenmiş yer altı veya şehir şebekesi suların kullanımı söz konusu bile olamaz. Bunun için R/O filtre sistemleri ile temizlenmiş suyun kullanılmasına dikkat etmek bitki gelişimi ve son ürün kalitesi açısından oldukça önemlidir.
G.3. TEST TEST TEST!.. Düzenli toprak, yaprak analizi yapın, kusursuz, düzenli kayıtlar tutun. Ne eksikse ona göre besleme veya müdahalede bulunun:
Bazan (genellikle) bitkinin göstereceği “eksiklik” semptomları aslında bir şeylerin fazlalığından kaynaklı olabilir. Bu durumda eksiklik gösterdiği besinleri, enzimleri vermeniz besin toksisitesini artıracak, bitki verimini düşürecek veya öldürebilecek hasarlar bırakacaktır. Ya da toprağınızdaki bulaşıklık, son ürün testlerinde kalıntı olarak ortaya çıkacak, ürününüzün reddedilmesine sebep olacaktır.
Toprağınızı, yetiştirme sisteminizi öldürmeden yaşatmanın en ideal yolu düzenli testler ve kusursuz kayıt tutma ile mümkündür.
G.4. Hastane odalarından daha steril yetiştirme tesisleri inşa etmelisiniz. Çalışanlarınızın giyim ve kullandıkları aletler dahil medikal düzeyde sterilizasyon protokollerine uygun olmalıdır.
Bu sadece son üründeki kaliteyi, temizliği değil, dışarıdan yetiştirme ortamına girebilecek her türlü zararlının önüne geçilmesi, bir anda bütün çiçeklerin hastalanabileceği, ölebileceği risklerini ortadan kaldırmak (minimuma indirmek) için olmazsa olmazlardan biridir. Bütün tesisin ağır kimyasallarla temizlenmesi, bitkilerin imha edilmesi, toprakların atılması gibi felaketler sıkça yaşanan olaylardır. İhmalin, sıfır hata prensibinin en titiz takip edilmesi gereken bir konudur temizlik.
G.5. Cannabis sektöründe markanız sadece reklamlarla büyümez. Ağırlıklı olarak kullanıcı geri bildirimlerinin internet dünyasında dolaşımıyla yayılır veya yerle bir olur. Bütün cannabis etkinliklerine katılın; kupalara, fuarlara, seminerlere, festivallere standınızı açın.
Siz kalitenizden ödün vermezseniz, ilacın niteliği, içeriği (cannabinoid, flavonoid, terpenoid) hususunda EN EĞİTİMLİ tüketicisi olan tıbbi kenevir hastaların geri bildirimleri, referansı sizi SIRADAN, markanın önüne çıkaracağının tekrar tekrar altını çizmemiz gerekir.
Ürününüzün kalitesizliği de aynı hızla yayılır. Bir anda, büyük emekler, yatırımlarla inşa ettiğiniz markanız kalıcı bir şekilde geri dönülmez hasar görebilir. Bu yüzden Tıbbi Kenevir fuarları, festivaller kupa etkinlikleri firmanızı göstereceğiniz fırsatlardır. Suistimal edilmesi ise sadece firmanızı değil, tüm ülkenin üretimlerine gölge düşürecektir.
G.6. SON ÜRÜN TESTİ: Ürünlerinizin her türlü gübre, pestisit, fungusit bulaşıklığa, kalıntıya, cannabinoid içeriğine dair bağımsız kurumlar veya firmalarca test edildiğine emin olun, buna yönelik yasal düzenlemelerin yapıcı olmasında ısrarcı olun!
a) Ürün Testi ve Ciddi Yasal Kontrol Düzenlemeler: Tıbbi kenevir konsantresinin genetiği, cannabinoid içeriği, terpenoid, flavonoid bilgilerini takip eden en bilinçli tüketicisi Tıbbi Kenevir kullanan hastalardır demiştik. Sadece tükettiği ilacın kalitesini araştırmak, anlamakla kalmaz, bu hususta bütün dünya geneline yayılmış bir iletişim ve destek ağına sahip sosyal bir guruptur.
Türkiye’nin önünde; ABD, Kanada, İngiltere, Hollanda, İspanya gibi kalite standartları belli bir seviyenin üzerine gelmiş, marka değeri olarak yasalarla bağlı oldukları regülasyonları uygulamaları titizlikle takip edilen, ruhsatlarını kaybetme riski gibi ciddi yaptırımlarla karşılaşabilen firmaların seviyesinde (daha iyisi değilse) bir üretim, markalaşma hedefi en önemli hususlardan biridir. Tıbbi Kenevir pazarında olumsuz bir imajla yaftalandığı zaman, markanızı eksiden çıkarabilmeniz imkânsız gibidir.
O yüzden özenerek, büyük masraflarla ürettiğiniz ilaç hammaddesi kenevirin uluslararası kalite seviyesinde tutmak ve bunu ispat etmek için bağımsız laboratuvarlarda ürünlerinizi test ettirmelisiniz. Bu bir seferlik değil, her hasat sonrası elde edilen ürünlere uygulanır. Bunun için açılan laboratuvarlar başlı başına bir iş koludur.
9.2. ABD’de ki Federal Cannabis Kontrol Departmanı (DCC) gibi birilmlerin olması elzemdir: Türkiye’nin ülke olarak marka değerini kalıcı olarak etkileyebilecek üretim zaaflarının önüne geçilebilmesinin bir diğer olmazsa olmaz ayağıdır. Ciddi nitelikler aranan üretici firmaların, her bir sürecini hassas olarak takip edeceği standartları koymak, gübre, pestisit, fungusit kalıntılarının kabul edilebilir standartlarını belirlemek ve kontrol etmek için ilgili kurumlarda gereken birimlerin oluşturulması gerekir.
ABD’de yüksek para cezalarının yanı sıra, lisans iptaline kadar varan yaptırımlar uygulanmaktadır.
9.3. Her hasaadın test edilmesi üretim maaliyetlerini de düşürür: Firma tarafından uygulanan yetiştirme protokollerinin neticesi, son ürünün test edilmesi ile mümkündür. Ürünün pazardan dönmesi veya imhası gibi bir felaketle karşılaşmaktansa, test birimlerini kuran firmalar, yetiştirme pratiklerinin neticesini kendileri görerek gereken düzenlemeleri yapmalarına ve büyük miktarda kayıpların önüne geçme fırsatları olur.
H. CUMHURBAŞKANLIĞI KOTA KARARINA DAİR GÖRÜŞLERİMİZ
Cumhurbaşkanlığı 30 Ekim 2024 Tarih ve 32707 sayılı Resmî Gazete’ de yayınladığı kararla; “İlaç etkin maddesi üretimi amaçlı kenevir yetiştiriciliği ülke TOPLAM kotasının;
• 5,000 ㎡ yetiştiricilik alanında,
• Yıllık 120,000 bitki ile sınırlı tutmuştur.
Kapalı alanların yetiştirme potansiyeli veya toplam bitki sayısı olarak anılan rakamın ne kadar büyük ya da küçük olduğu hakkında bilgi sahibi olmayanlar için bu rakamlar çok az şey ifade edebilir. Gelin bu rakamların anlamını yani “Türkiye’nin dünya tıbbi kenevir pazarında etkin bir rol oynamasının önünü açan bir karar mı, yoksa Bürokratik Oligarşi’nin Türkiye’yi pazarda ciddi bir konuma erişebilecek bir taraf olmasının önündeki engellere başka bir örnek mi olduğunun cevabını arayalım.
a) Toplam 5,000 ㎡ yetiştirme alanı en fazla 1-2 firmaya yarayan bir ayrıcalık gibi görünüyor.
ABD’de ortalama kapalı ortamda suni ışıkla yetiştirme tesislerinden 3,200 ㎡ (35,000 sq.ft) büyüklükte olanlarını baz alalım (Not: ABD’de sera olmayan ışıklı kapalı tesislerin cüssesi 45,000 ㎡ alanları aşabilmektedir). Bu durumda 5,000m2 kotasında EN FAZLA 2 ortalama yetiştirici firma bu karardan faydalanabilir.
5,000m2 alanın etkili kullanımı ile yetiştirme planını KABACA şöyle hesaplarsak:
• (Seçilen Cannabis türlerinin 8 haftalık çiçeklenme verdiğini varsayarak) Toplam çiçeklenme alanının %75’ini çiçek kanopisine harcarsak, her bir odası 350 ㎡ (%75’i) olan 10 çiçeklenme odası= 2620 ㎡
Metre kareye 4 çiçek koyduğunuzu var sayalım= 10,480 çiçek
• Her bir odadan her 8 haftada 1 hasat alındığını, bununda 52÷8= 6,5/ 1 odanın senede alınabilecek toplam hasat sayısı: 6,5 x 10,480 = 68,120 /çiçek/yıl
- Metrekareye 4 çiçek yetiştirildiğinde senelik 120,000 çiçek kotası aşılmadan üretim döngüsü yakalanabiliyor. AMA
Eğer yetiştirici firma(lar) SOG yöntemiyle metrekareye 10 çiçeklendirirse, bu rakam 170,000 rakamını hızla geçiyor.
b) Peki verilen 5,000m2 neden her alanını çiçeklenme için kullanmadık?
Çünkü her hafta 1 hasat yapacağınız düzenek şu lojistiğe ihtiyaç duyar:
Boşalan her bir çiçeklenme odasına haftada minimum 1048, max. 2620 çiçek taşımalısınız demektir.
Her bir çiçeğe 4 hafta gelişme (vegetation) dönemi verdiğinizi varsayarsak, 4 x 1050= 4200 çiçek ÷ 4 = 1200 ㎡ gelişme alanına ihtiyacınız var demektir.
c) Haftalık 1050 dişi çiçeğin gelişme (veg.) odasına aktarılmasını gerektirir. Bunun için klonlama yaptığınızı düşünürseniz, Anne çiçek başına haftada 25/50 klon alabildiğinizi hesaplayarak 21 ila 42 anne bitkiye ihtiyacınız olduğunu her biri için 1,5 ㎡ alan bıraktığınızda 37,5 ila 75 ㎡ klon alanına ihtiyacınız olacağı,
d) Yukarıdaki hesaplamalar; kurutma ve kür odası, konsantre ekstraktı, taze dondurma (fresh frozen) ekipmanları, personel, gübreleme, sulama, havalandırma tesisleri, güvenlik, yönetim alanları eklenmemiş halidir.
SONUÇ: İlk bakışta bu kararı Cumhurbaşkanı’nın onayına sunan ekibin belki de hali hazırda bu nitelikleri taşıyan, yükümlülüklerini yerine getirebilecek 1-2 firmanın olmasından yola çıkarak “test” amaçlı böyle bir kota rakamını uygun gördükleri düşünülebilir.
Görece 1 veya 2 firmaya önde başlama fırsatı verilmiş olsa bile, Cannabis sektörü, özellikle işi bilen profesyoneller ve tecrübeli yatırımcıları bu açığı göz kırpma süresinde kapatacaktır. Yani en kötümser bakış açısıyla bile bu yasa ve kararlar bir milattır. Hani olası “Bürokratik Oligarşi”nin önlemeye yönelik zihni sinir sinsiliği varsa bile bu kesinlikle Türkiye’nin Tıbbi Kenevir alanında açılımına “Mazhar Osman” tipi hasar(lar) vermeye devam edemeyecektir.
E.Erdal Kasa
Medikal Cannabis Türkiye
Medikal Cannabis (Tıbbi Kenevir) Türkiye © Copyright 2015-2025
